Tử vong do giao thông đường bộ khiến các quốc gia bị thiệt hại tới 5% GDP. Đặt con người làm trung tâm trong giao thông, thay vì phương tiện, có thể thúc đẩy phát triển.
Bạn sẽ trả lời như thế nào cho câu hỏi: Đâu là nguyên nhân tử vong hàng đầu của trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn thế giới? Liệu đó có phải là do bệnh sốt rét, viêm phổi, hay tự tử? Câu trả lời chính là “va chạm giao thông”.
Phương tiện giao thông như xe hơi đã xuất hiện từ cách đây hơn 120 năm, và chúng ta hoàn toàn biết cách ngăn ngừa các thảm kịch này. Vậy mà cứ mỗi phút, va chạm giao thông lại cướp đi sinh mạng của hơn hai người – tương đương với gần 1,2 triệu người mỗi năm.
Nếu những ca tử vong này do một loại virus gây ra, chúng ta sẽ gọi đây là một đại dịch và thế giới sẽ phải chạy đua để phát triển vắc-xin phòng bệnh. Tuy nhiên, việc giảm tử vong do giao thông từ lâu đã bị bỏ qua, bị hiểu sai và thiếu kinh phí.
Con người sẽ luôn mắc sai lỗi khi tham gia giao thông, nhưng chúng ta có những giải pháp đã được chứng minh để đảm bảo hệ thống giao thông có thể hấp thụ những sai sót này theo cách giảm đáng kể nguy cơ tử vong.
Là một phần của Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc và Thập kỷ Hành động vì An toàn Giao thông đường bộ, thế giới đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là giảm một nửa số ca tử vong giao thông đường bộ trên toàn thế giới vào năm 2030.
Chỉ 10 quốc gia – bao gồm một số nước nghèo bị ảnh hưởng nặng nề – đã giảm hơn 50% số ca tử vong do tai nạn giao thông trong thập kỷ hành động trước, và hơn 30 quốc gia khác cũng đang tiến gần đến mục tiêu này. Điều này cho thấy mục tiêu có thể đạt được, nhưng vẫn còn quá ít. Chúng ta cần hành động khẩn cấp.
Chìa khóa để đạt được mục tiêu này là quyết định thiết kế và xây dựng hệ thống giao thông lấy con người làm trung tâm – chứ không phải là phương tiện cơ giới – và đặt yếu tố an toàn lên hàng đầu trong mọi quyết định. Điều này đặc biệt quan trọng với những nhóm dễ bị tổn thương nhất khi tham gia giao thông như người đi bộ, người đi xe đạp và người đi xe máy.
Thúc đẩy an toàn giao thông không những giúp đảm bảo an toàn cho người tham gia giao thông mà còn là chìa khóa cho sự phát triển bền vững.
Thế giới đang trải qua một làn sóng cơ giới hóa chưa từng có. Hơn một tỷ phương tiện đang lưu thông trên đường. Đây là một thực trạng không bền vững, vì vậy chúng ta phải tập trung vào việc di chuyển con người, thay vì ô tô, xe máy và xe tải.
Giao thông vận tải chiếm một phần tư lượng phát thải khí carbon toàn cầu và là nguyên nhân gây tắc đường trong các thành phố. Khi việc di chuyển trở nên an toàn và dễ tiếp cận, người dân sẽ lựa chọn các phương án xanh như phương tiện giao thông công cộng, đi bộ và đạp xe.
Thiết kế, quy hoạch thành phố với phát triển giao thông bền vững làm trọng tâm như có làn đường dành riêng cho xe đạp, khu vực dành cho người đi bộ và hệ thống giao thông công cộng hoàn chỉnh là cách đem lại lợi ích cho cộng đồng. Nó đem lại không gian đô thị an toàn hơn và đáng sống hơn, đồng thời cải thiện khả năng tiếp cận nhà ở và các dịch vụ cơ bản cho tất cả mọi người.
Giao thông an toàn sẽ thúc đẩy nền kinh tế. Tử vong do giao thông khiến các quốc gia bị thiệt hại từ 3% đến 5% GDP. Thêm vào đó, việc đảm bảo có nhiều người hơn có thể đi lại an toàn đến nơi làm việc, trường học và nơi cung cấp dịch vụ thiết yếu sẽ thúc đẩy sự phát triển.
Một hệ thống giao thông an toàn, dễ tiếp cận với giá cả phải chăng sẽ phá vỡ các rào cản về việc làm, giáo dục và tăng cơ hội cho các nhóm yếu thế. Điều này giúp đảm bảo tất cả mọi người đều có thể phát triển hết tiềm năng của mình.
Điều này cũng hoàn toàn đúng đối với vấn đề bình đẳng giới. Ở một số quốc gia, có tới 80% phụ nữ cho biết đã bị quấy rối trên phương tiện giao thông công cộng, vì vậy chúng ta cần phải đảm bảo giao thông an toàn cho các hành khách nữ.
An toàn giao thông là trách nhiệm của tất cả mọi người và cần sự tham gia của nhiều ngành để thành công. Các nhà quy hoạch đô thị và kỹ sư phải đảm bảo yếu tố an toàn hiện diện trong cơ sở hạ tầng. Các cơ quan nghiên cứu và các tổ chức xã hội dân sự có thể đưa ra bằng chứng giúp Chính phủ và các tổ chức khác hiểu rõ hơn bản chất của vấn đề cũng như xác định các giải pháp chiến lược hiệu quả. Phía truyền thông có thể đi sâu phân tích những điểm đã và chưa hiệu quả cùng nguyên nhân tại sao.
Khu vực tư nhân có ảnh hưởng to lớn. Các doanh nghiệp có thể đóng góp vào việc di chuyển an toàn và bền vững bằng cách áp dụng các nguyên tắc và thực tiễn đã được chứng minh trong mọi hoạt động của mình, đồng thời chỉ bán các phương tiện đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn đã được thiết lập.
Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là vai trò của Chính phủ. Chính phủ phải đưa ra các phương pháp tiếp cận mang tính chiến lược, chính sách và khuôn khổ pháp lý mạnh mẽ để thực thi các tiêu chuẩn và hành vi an toàn cũng như đảm bảo vấn đề an toàn giao thông đường bộ được đầu tư đúng mức. Thực thi pháp luật và nâng cao nhận thức cũng là chìa khóa giúp giải quyết vấn đề.
Tầm nhìn này là trọng tâm của Kế hoạch toàn cầu Thập kỷ Hành động vì An toàn Giao thông đường bộ 2021-2030 của Liên Hợp Quốc.
Trong tuần thứ ba của tháng Hai, các nhà lãnh đạo trên thế giới đã họp mặt tại Hội nghị Bộ trưởng Toàn cầu lần thứ tư về An toàn Giao thông đường bộ tại Ma-rốc để đánh giá tiến độ, chia sẻ kinh nghiệm và thúc đẩy hành động để đóng góp vào mục tiêu giảm một nửa số ca tử vong do giao thông đường bộ vào năm 2030.
Hội nghị đã thông qua Tuyên bố Marrakech mới, trong đó công nhận an toàn giao thông đường bộ là ưu tiên cấp bách về sức khỏe cộng đồng và phát triển, và những nỗ lực của chúng ta phải được dựa trên các nguyên tắc về công bằng, khả năng tiếp cận và tính bền vững.
Tuyên bố kêu gọi các nhà lãnh đạo tăng cường hơn nữa các nỗ lực. Chúng ta cần thay đổi về ý chí chính trị, hành động cấp bách, thực hiện các chiến lược dựa trên bằng chứng và có sự phối hợp chặt chẽ cùng nguồn tài chính đầy đủ.
An toàn giao thông đường bộ là một cuộc khủng hoảng đã kéo dài quá lâu. Không một trường hợp tử vong nào trên đường là có thể chấp nhận được. Nhưng vấn đề không chỉ dừng lại ở đó. Một hệ thống giao thông an toàn và bền vững có thể tạo động lực cho một tương lai tốt đẹp hơn cho tất cả chúng ta.