Năm 2020 là năm then chốt trong cuộc chiến chấm dứt bệnh Lao. Hàng triệu mạng sống phụ thuộc vào sự thành công của những nỗ lực tập thể nhằm tăng cường công tác phòng chống Lao hướng tới đạt được mục tiêu toàn cầu năm 2022 như cam kết của các nguyên thủ quốc gia trong Tuyên bố chính trị tại Hội nghị cấp cao của Liên Hợp Quốc về bệnh Lao năm 2018. Chủ đề của Ngày Thế giới Phòng chống Lao năm nay là – “Đã đến lúc”, nhấn mạnh toàn bộ các cấp, các ban ngành của chính phủ, các đối tác, xã hội dân sự, cộng đồng và các cá nhân, gia đình bị ảnh hưởng bởi bệnh Lao cần cấp bách thực hiện những hành động nhằm chấm dứt sự chịu đựng nỗi đau bệnh tật không đáng cóvà các ca tử vong do bệnh Lao gây ra.
Bệnh Lao vẫn nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các bệnh truyền nhiễm. Mặc dù bệnh Lao có thể phòng ngừa và điều trị được, mỗi ngày có hơn 4.000 người tử vong và gần 30.000 người mắc bệnh này. Lao kháng thuốc là mối đe dọa nghiêm trọng về y tế công cộng. Việt Nam là một trong 30 nước có gánh nặng bệnh Lao cao nhất trên thế giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có khoảng 174.000 người mắc Lao mới và 11.000 người tử vong do bệnh Lao ở Việt Nam năm 2018.
Cần phải cấp thiết hành động và Việt Nam phải tiếp tục nỗ lực hơn nữa để bảo vệ người dân và đảm bảo bao phủ toàn dân để mọi người đều tiếp cận được dịch vụ chăm sóc sức khỏe..
Ở cấp độ quốc gia , chúng ta cần làm gì trong năm 2020 để thay đổi tình hình?
Thứ nhất, cần phải thấy rằng nếu chỉ có ngành y tế tham gia, chúng ta không thể chiến thắng bệnh Lao. Chấm dứt bệnh Lao đòi hỏi toàn bộ các ban ngành và toàn thể xã hội cùng phối hợp hành động để có thể cung cấp dịch vụ phù hợp, hỗ trợ và tạo ra một môi trường an toàn ở đúng nơi và đúng thời điểm. Mỗi cá nhân, cộng đồng, doanh nghiệp, chính phủ và cả xã hội đều có vai trò của mình trong cuộc chiến này..
Thứ hai, tất cả bệnh nhân Lao cần được tiếp cận xét nghiệm chẩn đoán nhanh bệnh Lao bằng kỹ thuật sinh học phân tử và điều trị - bao gồm liệu trình điều trị hoàn toàn bằng thuốc uống cho bệnh nhân Lao kháng thuốc và các chăm sóc cần thiết. Đây là vấn đề về công bằng xã hội, là nền tảng của mục tiêu bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân của WHO. Nhằm nhanh chóng cải thiện việc tiếp cận với dịch vụ y tế và san bằng khoảng cách trong các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, Tổng Giám đốc WHO, Ts Tedros Adhanom Ghebreyesus đã đưa ra sáng kiến – Tầm soát. Điều trị tất cả bệnh nhân để Chấm dứt bệnh Lao - hiện đang được phối hợp thực hiện cùng với Liên minh phòng chống Lao toàn cầu và Quỹ Toàn cầu. Cùng đóng góp chung vào nỗ lực này còn có những sáng kiến khác của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và Sáng kiến Chiến lược của Quỹ Toàn Cầu.
Thứ ba, chúng ta cần khẩn cấp ứng phó với cuộc khủng hoảng y tế công cộng về bệnh Lao đa kháng thuốc (MDR-TB). Hiện nay chỉ 1 trong 3 người cần điều trị Lao đa kháng thuốc có thể tiếp cận được dịch vụ chăm sóc y tế này. Việc này ảnh hưởng vô cùng lớn đến bệnh nhân Lao đa kháng thuốc và gia đình của họ cũng như cộng đồng. Để giải quyết vấn đề này, WHO đã ban hành hướng dẫn điều trị Lao đa kháng thuốc và các khuyến nghị kịp thời nhằm hỗ trợ điều trị tốt hơn cho bệnh nhân Lao đa kháng thuốc và cứu sống thêm nhiều bệnh nhân. WHO đang cùng phối hợp với Chương trình phòng chống Lao quốc gia để áp dụng các hướng dẫn này tại Việt Nam.
Thứ tư, chúng ta cần cải thiện tiếp cận điều trị dự phòng nhằm ngăn chặn chuyển từ Lao tiềm ẩn sang mắc bệnh Lao. Ước tính khoảng một phần tư dân số thế giới bị nhiễm Lao tiềm ẩn. Mặc dù số người tiếp cận với điều trị dự phòng Lao đã gia tăng trong những năm gần đây nhưng độ bao phủ còn thấp. WHO đã đặc biệt khuyến nghị điều trị Lao tiềm ẩn trong hai nhóm ưu tiên: những người sống cùng nhà hoặc có tiếp xúc gần với bệnh nhân Lao bao gồm cả trẻ em dưới 5 tuổi, và người sống chung với HIV. Hiện tại đã có nhiều lựa chọn điều trị dự phòng an toàn trong thời gian ngắn hơn với chi phí thấpphải chăng. Chúng ta cần tận dụng những cơ hội này để bảo vệ người dân khỏi bệnh Lao.
Thứ năm, chúng ta cần thực hiện các chính sách riêng cho người nghèo nhằm giảm phân biệt đối xử. Việc này sẽ giúp đảm bảo người dân cảm thấy thoải mái và thuận tiện khi tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe một cách kịp thời.
Thứ sáu, cần thúc đẩy hơn nữa các nghiên cứu chuyên sâu về Lao. Chúng ta cần thêm nhiều phương pháp chẩn đoán mới, thuốc điều trị và vắc xin mới từ công tác nghiên cứu nếu muốn đạt được mục tiêu chấm dứt bệnh Lao vào năm 2030. Vai trò của các nghiên cứu về bệnh Lao rất quan trọng trong việc đạt được mục tiêu chấm dứt bệnh Lao. Xin hoan nghênh Việt Nam đã thành lập trung tâm nghiên cứu Lao (VICTORY).
Điểm cuối cùng, và là điểm quan trọng nhất, chúng ta cần đảm bảo đầu tư đầy đủ trong nước và quốc tế cho mục tiêu chấm dứt bệnh Lao. Mỗi 1 đô la đầu tư cho mục tiêu này sẽ đem lại 43 đô la và nhiều lợi ích của một xã hội vận hành khỏe mạnh. Chấm dứt bệnh Lao không chỉ đơn thuần là một mục tiêu đạo đức mà còn rất có ý nghĩ về mặt kinh tế. Việt Nam đã triển khai Chương trình phòng chống Lao quốc gia nhằm cung cấp dịch vụ phòng và điều trị bệnh Lao cho người dân. Việt Nam cũng đã thành lập Ủy ban Quốc gia về chấm dứt bệnh Lao để huy động nguồn lực và phối hợp đa ngành trong cuộc chiến chấm dứt bệnh Lao.
Trong năm 2019, Việt Nam đã xây dựng Kế hoạch chiến lược phòng chống Lao quốc gia (NAP) nhằm chấm dứt bệnh Lao vào năm 2030. Để đạt được các mục tiêu của Kế hoạch này, bên cạnh những nỗ lực tăng cường các can thiệp hiện có, Việt Nam phải áp dụng những kỹ thuật và công nghệ mới. Ví dụ như, chiến lược kết hợp chụp X-quang lồng ngực và kỹ thuật GeneExpert là một đổi mới đặc biệt quan trọng trong công tác phát hiện bệnh Lao.
Ngày Thế giới Phòng chống Lao năm nay đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến nhằm chấm dứt bệnh Lao – chúng ta hợp lực để tiến tới thành công trong việc cứu sống bệnh nhân và chấm dứt khổ đau do bệnh Lao gây ra. Tầm nhìn của chúng ta là TẤT CẢ bệnh nhân Lao đều được hưởng chăm sóc y tế cần thiết. WHO sẽ luôn sát cánh cùng các quốc gia, đối tác, xã hội và cá nhân với quyết tâm hoàn toàn chấm dứt bệnh Lao trong tương lai.
Đồng hồ đã điểm. Chúng ta không thể mất thêm một giây nào nữa. Chưa khi nào chúng ta có cơ hội tốt hơn để chiến thắng bệnh Lao như bây giờ.
Đã đến lúc chúng ta thực hiện những cam kết của mình.
Đã đến lúc CHẤM DỨT BỆNH LAO!