Thay mặt cho toàn bộ đội ngũ của WHO Việt Nam, trước tiên tôi xin gửi lời chia buồn sâu sắc nhất đến những gia đình đã bị mất đi người thân trong và sau bão. Chúng tôi cũng xin gửi lời chia buồn đến những gia đình có người thân vẫn đang mất tích và nhiều người đang phải đối mặt với những khó khăn to lớn do sự tàn phá mà bão Yagi để lại.
Nhiều nơi trên khắp miền Bắc Việt Nam đã bị tàn phá nghiêm trọng do cơn bão mạnh nhất trong ba thập kỷ qua đổ bộ vào Việt Nam. Đã có hơn 330 người thiệt mạng hoặc mất tích, hàng trăm người khác bị thương và hàng nghìn hộ dân buộc phải di dời.
Trận bão cũng đã phá hủy 130.000 ngôi nhà và hơn 550 cơ sở y tế. Tại nhiều nơi, cơn bão đã làm gián đoạn nguồn cung cấp nước thiết yếu cho các hộ gia đình và cơ sở y tế khi lũ lụt, sạt lở đất, gió mạnh và cây đổ đã làm hư hỏng cơ sở hạ tầng nước và điện, sự tàn phá nặng nề này có thể mất nhiều tuần hoặc thậm chí lâu hơn nữa để sửa chữa và khắc phục.
Trong hai tuần qua, WHO đã nỗ lực hỗ trợ ngành y tế, bao gồm việc tham gia vào các nhóm đánh giá chung được triển khai phối hợp với Chính phủ, các cơ quan khác của Liên Hợp Quốc và các đối tác, để hiểu hơn về mức độ thiệt hại, đánh giá nhu cầu và đảm bảo sẵn sàng các hỗ trợ mục tiêu.
Tác động lên ngành y tế và các kế hoạch ứng phó
Tại các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề bởi cơn bão, cơ sở hạ tầng và các trang thiết bị y tế, bao gồm cả nguồn cung cấp nước sạch và kho thuốc cơ bản, đã bị hư hỏng hoặc bị phá huỷ nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến việc cung cấp các dịch vụ y tế thiết yếu. Ngoài ra, lũ lụt và sạt lở đất đã ảnh hưởng đến nhiều khu vực (dự báo sẽ còn nhiều đợt mưa lớn trong thời gian tới), nguy cơ bùng phát dịch bệnh từ thực phẩm và các bệnh lây truyền qua nước ở những khu vực này sẽ tăng lên. Các khu vực bị ảnh hưởng bởi bão cần được hỗ trợ để khôi phục nguồn cung cấp nước sạch, thuốc thiết yếu, vắc xin và thiết bị y tế để hỗ trợ các dịch vụ y tế cơ bản tiếp tục hoạt động, cũng như chuẩn bị và ứng phó với bất kỳ đợt bùng phát dịch bệnh nào. Cơn bão cũng để lại những ảnh hưởng tâm lý và hậu quả của nó cũng rất đáng kể. Trong những tuần và tháng tới, các cộng đồng bị ảnh hưởng sẽ cần các chăm sóc hỗ trợ tâm lý và sức khỏe tâm thần.
Để ứng phó với những vấn đề này, WHO phối hợp chặt chẽ với các cơ quan khác của Liên Hợp Quốc và các đối tác, đang hỗ trợ các nỗ lực ứng phó với thiên tai của Chính Phủ và chính quyền địa phương, với cách tiếp cận ứng phó theo ba giai đoạn để giải quyết các nhu cầu trước mắt, ngắn hạn/trung hạn và dài hạn:
- Giai đoạn khẩn cấp và cấp thiết: đảm bảo các cơ sở y tế bị ảnh hưởng được tiếp cận nước sạch (và điện) và hỗ trợ khôi phục các dịch vụ y tế thiết yếu.
- Giai đoạn ngắn và trung hạn: theo dõi và nỗ lực hết sức để phòng ngừa dịch bệnh, và nếu cần, ứng phó với các đợt bùng phát dịch, đảm bảo cung cấp các loại thuốc và thiết bị cần thiết để tiếp tục và duy trì các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu, bao gồm quản lý bệnh mãn tính và tiêm chủng định kỳ.
- Giai đoạn dài hạn: hỗ trợ tái thiết cơ sở hạ tầng y tế với mục tiêu tăng cường khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu, giúp các cơ sở y tế sẵn sàng ứng phó với các cú sốc khí hậu và thời tiết cực đoan trong tương lai.
Đáp ứng khẩn cấp về nước sạch
Bão Yagi đã gây ra lượng mưa cực lớn, khiến mực nước lũ ở một số khu vực vượt qua các mức kỷ lục đã từng có trong lịch sử. Lũ lụt không chỉ cướp đi sinh mạng và phá hủy sinh kế mà còn đe doạ đến sức khỏe của người dân do nguồn nước bị ô nhiễm, gây ra nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm như tiêu chảy cấp, kiết lỵ và thương hàn. Ngoài ra, các cộng đồng bị ảnh hưởng cũng có nguy cơ bị ngộ độc thực phẩm và các bệnh lây truyền qua thực phẩm, nhiễm trùng đường hô hấp, nhiễm trùng mắt và da, và các bệnh do muỗi truyền như sốt xuất huyết.
Tiến sỹ Angela Pratt và ông Dương Đức Thiện, Chánh văn phòng Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn Bộ Y tế, cùng nhóm Các tình huống Khẩn cấp và An ninh Y tế của WHO Việt Nam thảo luận về kế hoạch phân bổ viên khử trùng nước. Ảnh: WHO / My Phạm
Là một phần trong nỗ lực hỗ trợ ứng phó khẩn cấp ban đầu của chính phủ, WHO đã hỗ trợ 1 triệu viên khử trùng nước và 500 bình đựng nước để giúp cung cấp nước sạch trong thời gian trước mắt cho các cơ sở y tế và hàng trăm nghìn hộ dân ở các tỉnh bị ảnh hưởng của miền Bắc. Đóng góp này cung cấp đến 15 triệu lít nước sạch – để sử dụng an toàn trong gia đình và tại các cơ sở y tế ở 8 tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là Bắc Giang, Cao Bằng, Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Phú Thọ, Thái Nguyên và Yên Bái. Nước sạch rất quan trọng để giúp ngăn ngừa các bệnh lây truyền qua nước và thực phẩm, để giúp các cơ sở y tế tiếp tục vận hành một cách an toàn và duy trì việc chăm sóc bệnh nhân, cho dù đó là những người bị thương trong bão, lũ, hay những người cần chăm sóc sức khoẻ khẩn cấp hằng ngày
Truyền thông sức khoẻ bằng nhiều ngôn ngữ
Cùng với nhu cầu cấp thiết về nước và y tế cho tất cả các cộng đồng bị ảnh hưởng, một thách thức khác đối với ngành y tế là có thể tiếp cận và thông báo cho tất cả các cộng đồng về các nguy cơ đối với sức khoẻ và các biện pháp mà mọi người có thể thực hiện để giữ an toàn cho bản thân và gia đình khi xảy ra bão, lũ.
Tại nhiều vùng sâu vùng xa, phần lớn dân cư thuộc nhóm dân tộc thiểu số, một số chỉ nói tiếng của dân tộc họ. Để giúp trang bị cho những người trong cộng đồng này thông tin về cách bảo vệ bản thân trước các nguy cơ về sức khỏe, WHO cùng với sự hỗ trợ của USAID, đã tổ chức xây dựng nội dung, biên dịch và phát sóng các thông điệp an toàn sức khỏe quan trọng thông qua đài phát thanh và loa phường/xã bằng nhiều ngôn ngữ địa phương.
Với việc nhiều cộng đồng đang phải hứng chịu tình trạng ngập lụt, nguồn cung cấp nước và thực phẩm bị gián đoạn, nguồn nước bị ô nhiễm, những thông điệp này nhấn mạnh vào các thông tin an toàn về việc giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thực phẩm, đảm bảo nước uống an toàn, vệ sinh, phòng ngừa dịch bệnh và cảnh báo nguy cơ từ nước lũ.
Hiện tại, với sự hợp tác của Đài Tiếng nói Việt Nam, Bộ Y tế, và chính quyền các địa phương, các thông điệp này đang được phát sóng bằng năm ngôn ngữ là: tiếng Việt, tiếng Thái, tiếng H’Mong, tiếng Tày và tiếng Nùng, đến các cộng đồng đang sinh sống tại các tỉnh Lào Cai, Lai Châu, Yên Bái, Sơn La, Điện Biên, Hòa Bình, Quảng Ninh, Cao Bằng, Bắc Kạn và Lạng Sơn.
Cùng nhau tiến về phía trước
Khi chúng ta đang tiếp tục thực hiện các nỗ lực ứng phó khẩn cấp và cấp thiết, và hướng tới sự hồi phục lâu dài, tôi xin được bày tỏ lòng tri ân trước những nỗ lực phi thường của các cán bộ y tế địa phương. Cùng với các thành viên khác của cộng đồng, trong điều kiện thể chất và tinh thần còn nhiều khó khăn, họ đã làm việc không biết mệt mỏi để khôi phục và cung cấp lại các dịch vụ y tế, bằng cách sửa chữa thiệt hại và bắt đầu xây dựng lại mọi thứ.
Có thể kể đến câu chuyện của Bác sĩ Nguyễn Mạnh Tú, Trạm trưởng Trạm Y tế xã Việt Thành của huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái. Trong cơn bão, trạm y tế xã bị ngập nước hoàn toàn và bác sĩ Tú đã phải trú ẩn trong nhà của một người hàng xóm. Khi có người đến trạm để tìm kiếm sự hỗ trợ y tế, bác sĩ Tú đã trèo qua cây của nhà hàng xóm để hỗ trợ người dân. Sự kiên cường trước nghịch cảnh của những người như bác sĩ Tú là minh chứng cho tinh thần đoàn kết, tương trợ đồng bào của những người dân nơi đây và cũng là nguồn cảm hứng cho tất cả chúng ta.
Quá trình phục hồi sau siêu bão Yagi sẽ còn cần rất nhiều thời gian. Trong những tuần, tháng và năm tới, WHO cam kết sẽ tiếp tục hỗ trợ Chính Phủ trong công tác ứng phó với dịch bệnh, bao gồm việc cung cấp nguồn nước sạch cho các cơ sở y tế, giám sát và phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm do thực phẩm, nước và các bệnh truyền nhiễm khác, giúp bổ sung các loại thuốc và vật tư y tế thiết yếu, cũng như hỗ trợ huy động bất kỳ nguồn lực bổ sung nào cần thiết. Về lâu dài, chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong công cuộc “tái thiết mọi thứ tốt hơn” trong lĩnh vực y tế thông qua cơ sở hạ tầng chăm sóc sức khỏe có khả năng chống chịu với khí hậu tốt hơn, có khả năng chống chọi với các cú sốc khí hậu tốt hơn cùng với các sự kiện thời tiết khắc nghiệt trong tương lai. Dưới sự lãnh đạo của Chính Phủ, phối hợp với chính quyền địa phương, các cơ quan khác của Liên hợp quốc và các đối tác, cùng với sự đoàn kết đồng lòng của người dân Việt Nam, WHO sẽ tiếp tục hỗ trợ những nỗ lực ứng phó và phục hồi, theo mọi cách có thể.