Khi hai cô con gái song sinh của tôi chào đời cách đây hơn năm năm, cả hai bé đều cần được chăm sóc y tế chuyên khoa ngay sau khi sinh. Trong quá trình chuẩn bị cho sự ra đời của hai bé, tôi cũng cần sự chăm sóc chuyên khoa liên tục trong suốt khoảng thời gian mà, vì nhiều lý do, được coi là thai kỳ có nguy cơ cao. Từ tận đáy lòng, tôi luôn biết ơn về dịch vụ chăm sóc sức khỏe đặc biệt mà tôi và các con đã nhận được trong suốt thai kỳ và những giờ, những ngày, những tuần đầu đời của các con gái tôi - giúp các con có khởi đầu cuộc sống khỏe mạnh nhất có thể, điều mà mọi em bé đều xứng đáng có được và mọi bậc cha mẹ đều mong muốn.
Ở Việt Nam và trên toàn thế giới, những năm gần đây đã thực hiện được những bước tiến lớn trong việc cải thiện kết quả sức khỏe cho phụ nữ mang thai, bà mẹ và trẻ sơ sinh. Nhưng thật không may, không phải tất cả mọi phụ nữ mang thai, bà mẹ và trẻ sơ sinh đều nhận được sự chăm sóc như gia đình tôi đã nhận được - và điều này cần được thay đổi.
Vào ngày 7 tháng 4 hàng năm, WHO kỷ niệm Ngày Sức khỏe Thế giới – cũng là ngày kỷ niệm thành lập Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào năm 1948 – như một ngày để tôn vinh những tiến bộ hướng tới sức khỏe tốt hơn, cũng như để nhấn mạnh nhu cầu cần nỗ lực nhiều hơn trong một số lĩnh vực.
Năm nay, chủ đề của ngày Sức khỏe Thế giới là 'Khởi đầu khỏe mạnh, tương lai tương sáng' nói về tầm quan trọng của việc tiếp tục đầu tư và tập trung vào chăm sóc sức khỏe chất lượng cho bà mẹ và trẻ sơ sinh trên toàn thế giới. Việc đầu tư vào sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh không chỉ cần thiết cho sức khỏe, mà còn có ý nghĩa về mặt kinh tế. Ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, cứ 1 đô la Mỹ đầu tư vào sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh có thể mang lại lợi nhuận lên tới 20 đô la Mỹ.
Ngày nay, một em bé sinh ra ở Việt Nam có cơ hội sống sót sau bốn tuần đầu đời cao hơn bao giờ hết. Năm 2000, cứ 1000 ca sinh thì có 15 trẻ sơ sinh tử vong; đến năm 2022, tỷ lệ này đã giảm một phần ba xuống còn 10 ca tử vong.
Cải thiện sức khỏe tương tự cũng được quan sát thấy ở các bà mẹ. Theo số liệu mới được WHO công bố trong tuần này, số phụ nữ tử vong khi mang thai và sinh con ở Việt Nam ước tính đã giảm gần một nửa trong những thập kỷ gần đây, từ 83 phụ nữ tử vong trên 100.000 trẻ sơ sinh được sinh ra vào năm 2000 xuống còn 48 ca tử vong trên 100.000 trẻ sơ sinh được sinh ra vào năm 2023.
Tiến bộ ấn tượng này là nhờ vào dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt hơn, đặc biệt là ở tuyến y tế cơ sở, công tác tiêm chủng cho trẻ em và những cải thiện đáng kể về dinh dưỡng, nước sạch và điều kiện vệ sinh. Điều này đạt được do sự lãnh đạo và cam kết mạnh mẽ của Chính phủ, Bộ Y tế, trình độ chuyên môn và sự tận tâm của đội ngũ nhân viên y tế ở các cấp với sự phối hợp hiệu quả từ các cơ quan ban ngành, và sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế.
Thông qua hợp tác với các cơ quan y tế để xây dựng các chính sách và hướng dẫn kĩ thuật quốc gia về sức khỏe sinh sản và chăm sóc trẻ sơ sinh, hỗ trợ xây dựng chương trình và tập huấn cho cán bộ y tế, cũng như các chiến lược nhằm cải thiện chất lượng chăm sóc mà bà mẹ và trẻ sơ sinh, WHO tự hào khi được trở thành đối tác trong những nỗ lực này.
50 năm cải thiện sức khỏe
Ngoài sức khỏe bà mẹ và trẻ em, công việc của WHO tại Việt Nam còn bao gồm nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau. Mục tiêu của chúng tôi là giúp người dân Việt Nam có sức khỏe tốt hơn và giúp Chính Phủ đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững liên quan đến sức khỏe – như một phần trong khát vọng về sự phát triển tương lai của đất nước. Chúng tôi tự hào đã làm việc tại Việt Nam trong gần 50 năm.
Ví dụ, kể từ năm 1981, khi Việt Nam triển khai chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia, WHO đã sát cánh cùng các đồng nghiệp từ chính phủ và các đối tác khác để giúp đảm bảo mọi trẻ em, ở mọi nơi tại Việt Nam đều được bảo vệ khỏi các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc-xin như sởi, bạch hầu, ho gà và viêm não Nhật Bản. Kể từ đó, Việt Nam đã xóa sổ bệnh đậu mùa, loại trừ bệnh uốn ván sơ sinh và được WHO xác nhận là quốc gia không có bệnh bại liệt.
Trong những năm gần đây, tỷ lệ tiêm chủng trẻ em cao đáng khen ngợi của Việt Nam đã giảm do đại dịch làm gián đoạn các dịch vụ tiêm chủng, cũng như những thách thức về nguồn cung cấp vắc-xin. Thông qua việc hỗ trợ đào tạo nhân viên y tế, hỗ trợ vắc-xin, tư vấn về các chiến lược tiêm chủng và cung cấp các thiết bị quan trọng như tủ lạnh vắc-xin, WHO tự hào hỗ trợ các nỗ lực giúp khôi phục khả năng bảo vệ trẻ em thông qua tiêm chủng, ngay cả ở những vùng xa xôi nhất - và bao gồm cả trong những thách thức gần đây do đợt bùng phát bệnh sởi trên diện rộng gây ra.
Việt Nam cũng đã đạt được tiến bộ thực sự trong việc giảm thương tích, khuyết tật và tử vong do tai nạn giao thông đường bộ trong thập kỷ qua. WHO đã hỗ trợ những nỗ lực này thông qua việc hỗ trợ xây dựng luật về mũ bảo hiểm cho người đi xe máy, và gần đây hơn là luật yêu cầu trẻ em phải ngồi ở ghế sau và được bảo vệ bằng dây an toàn cho trẻ em khi đi ô tô - tất cả các biện pháp đã được chứng minh là có thể giảm thương tích và cứu mạng sống. Để giảm nguy cơ đuối nước, chúng tôi đã hợp tác với Chính phủ và các đối tác để xây dựng hướng dẫn kỹ thuật và thực hành về phòng tránh đuối nước, xây dựng năng lực cho các tỉnh để tổ chức các lớp học về bơi lội và an toàn trong môi trường nước, và thực hiện các chiến dịch nâng cao nhận thức của cộng đồng về phòng chống đuối nước ở trẻ em.
Trong đại dịch COVID-19, WHO rất vinh dự khi trở thành đối tác tin cậy trong việc cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho những nỗ lực mạnh mẽ của Chính phủ nhằm bảo vệ sức khỏe, xã hội và nền kinh tế, cũng như cung cấp hỗ trợ khẩn cấp, chẳng hạn như trong việc mua sắm và cung cấp thiết bị, vắc-xin và vật tư điều trị cần thiết. Những bài học từ kinh nghiệm về đại dịch cũng đang cung cấp thông tin cho việc tăng cường hệ thống an ninh y tế, bao gồm cả công tác chuẩn bị và ứng phó với đại dịch, cho tương lai.
Các trường hợp y tế khẩn cấp cũng có thể diễn ra dưới hình thức thiên tai, như chúng ta đã thấy vào năm ngoái trong cơn bão Yagi – cơn bão đã phá hủy hơn 800 cơ sở y tế. Để đóng góp vào các nỗ lực ứng phó, WHO đã tham gia các nhóm đánh giá để xác định nhu cầu về y tế, giúp theo dõi và ngăn ngừa dịch bệnh bùng phát, tặng viên lọc nước và bình chứa cho các cơ sở y tế và gia đình, và xây dựng các thông điệp sức khỏe được phát qua loa phát thanh cộng đồng bằng nhiều ngôn ngữ dân tộc thiểu số, giúp cung cấp thông tin cần thiết cho người dân để gìn giữ an toàn cho bản thân và gia đình.
Trong tương lai, các sự kiện thời tiết cực đoan như bão Yagi có khả năng sẽ trở nên thường xuyên hơn do tốc độ biến đổi khí hậu nhanh chóng. Để giúp ngành y tế thích ứng với biến đổi khí hậu, WHO hợp tác với Chính phủ để tăng cường khả năng thích ứng với khí hậu và tính bền vững với môi trường của các cơ sở y tế – bao gồm thông qua việc cải thiện nguồn cung cấp nước sạch đáng tin cậy và hiệu quả năng lượng của các cơ sở y tế. Công việc này đang giúp các bệnh viện trên khắp cả nước tiếp tục phục vụ cộng đồng địa phương của họ một cách an toàn bất chấp những thách thức do thời tiết khó lường và biến đổi khí hậu gây ra.
Trong tất cả những nỗ lực nhằm hỗ trợ cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế và sức khỏe tốt hơn cho người dân Việt Nam, chúng tôi vô cùng biết ơn sự hỗ trợ của các nhà tài trợ và đối tác trong nước và quốc tế, các tổ chức cộng đồng, các quỹ từ thiện, các tổ chức học thuật và các cơ quan Liên hợp quốc. Như câu nói nổi tiếng, chỉ một mình thì chúng ta có thể làm được rất ít, nếu cùng nhau chúng ta sẽ làm được rất nhiều.
Nhìn về tương lai, tăng cường hợp tác để giải quyết những khoảng cách còn lại
Mặc dù chúng ta đã có những tiến bộ đáng kể, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều khoảng cách về sức khỏe, và vẫn còn nhiều việc phải tiếp tục thực hiện.
Ví dụ, trẻ sơ sinh và bà mẹ vẫn phải chịu tỷ lệ tử vong cao hơn ở những vùng xa xôi, khó khăn, nơi các gia đình phải nỗ lực để tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ chất lượng.
Những thách thức khác nhau nhưng không kém phần quan trọng vẫn tồn tại trong các lĩnh vực quan trọng khác của sức khỏe.
Ví dụ, hiện nay hơn 80% gánh nặng bệnh tật của Việt Nam là do các bệnh không lây nhiễm như bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường đường và bệnh phổi mãn tính gây ra. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người mắc bệnh không lây nhiễm không nhận được sự chăm sóc y tế cần thiết để được quản lý bệnh hiệu quả và giữ cho họ khỏe mạnh. Chúng ta có thể thay đổi điều này bằng cách cải thiện dịch vụ chăm sóc tại tuyến y tế cơ sở, cũng như tăng cường hơn nữa bảo hiểm y tế – bao gồm cả việc giảm chi phí tự trả của bệnh nhân cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Chúng ta cũng có thể làm nhiều hơn nữa để giảm các yếu tố nguy cơ gây bệnh không lây nhiễm – như hút thuốc, sử dụng đồ uống có cồn, dinh dưỡng không hợp lý và hoạt động thể chất không đầy đủ.
Và thường xuyên hơn, những người mắc hoặc có nguy cơ mắc các bệnh như bệnh lao, HIV và viêm gan, đang bị bỏ lỡ việc sàng lọc và điều trị. Bằng cách làm cho các dịch vụ phòng ngừa, sàng lọc và điều trị dễ tiếp cận hơn, chúng ta có thể giúp đảo ngược tình thế đối với các bệnh truyền nhiễm đang khiến cuộc sống của những người bệnh, gia đình và cộng đồng của họ trở nên khó khăn hơn.
Cải thiện sức khỏe cho bà mẹ và trẻ sơ sinh, đảm bảo trẻ em được tiêm vắc-xin đầy đủ, phòng chống các bệnh truyền nhiễm, bảo vệ trẻ em khỏi tai nạn giao thông và đuối nước, giải quyết các nguy cơ sức khỏe do biến đổi khí hậu, giúp mọi người cai thuốc lá, sử dụng đồ uống có cồn ít hơn, vận động thể lực nhiều hơn và sống lành mạnh hơn, cải thiện các dịch vụ y tế cơ bản và đưa chúng đến gần hơn với cuộc sống của mọi người, chuẩn bị và ứng phó với các trường hợp khẩn cấp về y tế - đây là công việc cốt lõi của WHO.
Tổng giám đốc WHO, Tiến sĩ Tedros thường nói: "Một người khỏe mạnh cầu mong nhiều thứ: tiền bạc, thành công, hạnh phúc. Nhưng một người bệnh chỉ cầu nguyện một điều: có sức khỏe tốt."
Vào Ngày Sức khỏe Thế giới năm nay, khi chúng tôi tự hào tiếp tục công việc cùng Chính phủ trong nỗ lực mang lại sức khỏe tốt hơn và tạo ra tương lai tươi sáng hơn, WHO cũng có cùng mong muốn đơn giản cho phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh và cho mọi người dân Việt Nam: sức khỏe tốt cho tất cả mọi người.