Một con đường ngoằn ngoèo dẫn chúng tôi đến với Bệnh viện Đa khoa huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Nằm tại một ngôi làng nhỏ thuộc vùng núi phía Bắc Việt Nam, trong nhiều năm qua, bệnh viện này đã phải đối mặt với tình trạng hạn chế trong việc tiếp cận với nguồn nước và dịch vụ vệ sinh sạch sẽ. Lượng nước tại khu vực của bệnh viện là không ổn định và có thể bị ô nhiễm.
Nhiều bệnh viện không có nguồn nước sạch đáng tin cậy
Bệnh viện huyện Bắc Hà không phải là trường hợp cá biêt. Có khoảng một nửa số bệnh viện và các cơ sở y tế tại Việt Nam không có đủ chất lượng và số lượng nước sạch mà họ cần. Một số bệnh viện còn không có nhà vệ sinh sạch sẽ; tại một số bệnh viện khác, bệnh nhân phải tự mang hoặc mua nước để uống.
Bệnh viện Đa khoa Bắc Hà phải phụ thuộc vào nguồn nước mưa tự nhiên bởi vì địa hình đồi núi ở đây khiên việc khai thác nước ngầm trở nên khó khăn hơn.
“Đây là một mối quan ngại của chúng tôi,” ông Đặng Xuân Thuận, một kỹ thuật viên của bệnh viện Bắc Hà cho biết, “vì nguồn nước mà chúng tôi đang sử dụng không ổn định, và chúng tôi cũng không thể dựa vào độ sạch của nguồn nước để sử dụng trong các thủ thuật y tế, điều này gây ra rất nhiều khó khăn cho bệnh viện.”
Tình trạng thiếu nước cũng khiến bệnh viện gặp nhiều khó khăn trong việc khuyến khích bệnh nhân, nhân viên y tế, người nhà bệnh nhân, và khách đến thăm vệ sinh tay sạch sẽ để phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm.
Với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Bắc Hà là một trong ba bệnh viện được Chính phủ Việt Nam lựa chọn, để thí điểm các mô hình tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, với mục tiêu xây dựng các hướng dẫn quốc gia về đảm bảo nguồn cung cấp nước sạch an toàn.
Bệnh viện đa khoa huyện Yên Thành của tỉnh Nghệ An, nằm tại miền Trung Việt Nam, cũng phải chịu tình trạng thiếu nước sạch như thế. Do sự kết hợp của tình trạng khan hiếm nước ngầm và vị trí của bệnh viện nằm ở phía cuối mạng lưới cung cấp nước của địa phương, có những lúc bệnh viện chỉ nhận được một phần ba lượng nước mà họ cần. Trung bình mỗi năm, bệnh viện đa khoa huyện Yên Thành tiếp đón khoảng 140.000 người đến thăm khám, và chữa trị cho khoảng 16.000 bệnh nhân nội trú. Vì thế, bệnh viện Yên Thành đóng một vai trò quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng người dân nơi đây.
Tại phía Nam của Việt Nam, bệnh viện đa khoa huyện Cù Lao Minh của tỉnh Bến Tre, nằm trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long - một khu vực hằng năm phải chịu nhiều ảnh hưởng của hạn hán, lũ lụt, và xâm nhập mặn, làm giảm nguồn cung cấp nước và buộc cơ sở y tế này phải xử lý nước trước khi họ có thể sử dụng. Biến đổi khí hậu được dự báo sẽ khiến thời tiết của vùng Đồng bằng sông Cửu Long trở nên khắc nghiệt hơn.
Chung tay thiết kế các giải pháp phù hợp cho từng trường hợp
Trong các cơ sở chăm sóc y tế, nguồn nước sạch đáng tin cậy là điều cần thiết để phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng hiệu quả nhằm ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng có thể tránh được, bao gồm cả các bệnh do mầm bệnh kháng kháng sinh (AMR) gây ra, gây hại cho bệnh nhân, nhân viên y tế và khách đến thăm.
Biến đổi khí hậu sẽ làm tình trạng khan hiếm nước tại các cơ sở y tế trở nên trầm trọng hơn. Với đường bờ biển dài hơn 3.200km và có nhiều thành phố nằm trong vùng trũng thấp và vùng núi, Việt Nam rất dễ dàng bị tác động bởi biến đổi khí hậu và dự báo là mực nước biển sẽ dâng cao hơn, đi kèm với nguy cơ lũ lụt, bão và hạn hán cũng sẽ gia tăng.
Nhận thức được những nguy cơ tại thời điểm hiện tại và trong tương lai, từ năm 2021, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam đã hợp tác với Cục quản lý môi trường y tế (VIHEMA) thuộc Bộ Y tế để thí điểm các giải pháp phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro của biến đối khí hậu tại ba bệnh viện.
Tại Bắc Hà, một hệ thống xử lý nước mưa thành nước uống (hay được gọi là RFD), bao gồm các bước thu gom, lưu trữ và xử lý nước mưa, đã được hoàn thành dưới sự hỗ trợ của Viện Khoa học và Công nghệ Môi trường (IESE), đã được đưa vào hoạt động bắt đầu từ tháng 12 năm 2021.
Trong khi đó, tại bệnh viện Yên Thành, cộng đồng người dân nơi đây cũng đã nhận thức được vấn đề. Sau nhiều buổi làm việc nghiêm túc, người dân trong khu vực cũng đã hiểu được tầm quan trọng của việc cung cấp nước sạch cho bệnh viện và cách mà nó ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng. Họ đã cho phép bệnh viện lấy nước từ một con suối và lắp đặt đường ông dẫn nước qua khu vực đất của mình. Hiện tại, một hệ thống xử lý nước bề mặt có công suất từ 50 đến 80m3 mỗi ngày đã cung cấp đầy đủ nhu cầu của bệnh viện. Tuy nhiên thì với nhu cầu sử dụng nước của bệnh viện tăng lên, thì lượng nước cần dùng cũng sẽ tăng lên trong tương lai.
Cuối cùng, tại Đồng băng sông Cửu Long, mặc dù mức độ xâm nhập mặn tăng cao trong mùa khô năm 2023, nhưng chúng không còn có tác động đáng kể đến nguồn cung cấp nước sạch cho bệnh viện đa khoa Cù Lao Minh, bởi cơ sở y tế này đã nâng cấp hệ thống lọc nước mặn lên 12 giờ một ngày và lọc được khoảng 1000 lít nước mỗi giờ - đủ cho nhu cầu sử dụng nước của bệnh viện.
Chăm sóc sức khoẻ an toàn hơn, ngay cả trong thời kỳ biến đổi khí hậu
Sau gần hai năm hoạt động, nguồn cung cấp nước tại cả ba bệnh viện đều trở nên tốt hơn, tất cả đều đầu tư vào chất lượng đội ngũ nhân viên để quản lý và bảo trì hệ thống, giúp họ cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế an toàn hơn.
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện của WHO tại Việt Nam cho biết: “Thật không may, chúng ta có thể sẽ phải tiếp tục chứng kiến việc biến đổi khí hậu đe doạ nguồn cung cấp nước tại các cơ sở chăm sóc y tế trên khắp Việt Nam, vì vậy, điều quan trọng là chúng ta phải hành động nhanh chóng với các biện pháp thích ứng phù hợp.
“WHO rất vui khi được hợp tác với Chính phủ để giúp thí điểm hệ thống cấp nước tại ba bệnh viện này, để họ có thể tiếp tục phục vụ cộng đồng của mình một cách an toàn, trở thành mô hình kiểu mẫu cho các cơ sở chăm sóc y tế khác và xây dựng một hướng dẫn chung về khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu cho các bệnh viện trên cả nước.
“Nguồn cung cấp nước sạch an toàn là vô cùng quan trọng để cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế chất lượng cao và duy trì các dịch vụ này để người dân có thể tiếp cận được gần nơi họ sinh sống. Đầu tư vào khả năng chống chịu và phục hồi trước biến đổi khí hậu cũng có thể giúp giảm chi phí và góp phần tạo nên các hệ thống y tế hiệu quả hơn và công bằng hơn.”
Công việc của WHO nhằm cải thiện nguồn cung cấp nước tại các bệnh viện được thực hiện bằng WASH FIT, một công cụ nâng cao chất lượng dựa trên rủi ro dành cho các cơ sở chăm sóc y tế, bao gồm các cấu phần chính của dịch vụ WASH, đó là: nguồn nước, vệ sinh cá nhân, vệ sinh tay, vệ sinh môi trường, quản lý chất thải y tế, và các khía cạnh được chọn về năng lượng, xây dựng và quản lý cơ sở hạ tầng.