Vào một buổi sáng thứ Tư, tại xóm Tam Đảo, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An, người dân đang tập trung tại nhà sinh hoạt cộng đồng của bản. Người dân đã được nhân viên y tế địa phương mời đến để làm xét nghiệm viêm gan C miễn phí. Đây là những người đã được nhân viên y tế địa phương xác định là thuộc nhóm nguy cơ cao, bao gồm những người tiêm chích ma túy, người đã truyền máu nhiều lần, chạy thận nhân tạo và những người trên 50 tuổi - có khả năng đã sử dụng bơm kim tiêm dùng chung trước đây trong quá trình chăm sóc y tế. Đây là lần đầu tiên họ được làm xét nghiệm viêm gan C.
“Viêm gan C cũng như HIV hoặc giang mai, bản thân em cũng biết đây là những bệnh truyền nhiễm và rất nguy hiểm. Nếu mình biết bản thân mình mắc bệnh thì có thể có biện pháp phòng tránh sớm cho các thành viên còn lại trong gia đình”, chị Phạm Thị Mai Thiết chia sẻ. Chị là một trong 69 người dân đã đến buổi xét nghiệm vào sáng hôm đó.
Các đối tác cộng đồng giúp tăng tiếp cận với xét nghiệm viêm gan C
Nghệ An là một trong những tỉnh ở Việt Nam có gánh nặng về HIV và viêm gan vi rút. Để đạt được mục tiêu quốc gia về loại trừ bệnh viêm gan vào năm 2030, việc tăng cường khả năng tiếp cận với dịch vụ xét nghiệm và chăm sóc viêm gan đã được triển khai this điểm thành công thông qua can thiệp dựa vào cộng đồng tại tỉnh này.
Doanh nghiệp xã hội Minh Phát giúp mở rộng khả năng tiếp cận xét nghiệm viêm gan C tại Nghệ An với sự hỗ trợ của WHO Việt Nam. Bằng cách khai thác mạng lưới cộng đồng và hợp tác với cơ quan y tế địa phương, Minh Phát có thể tiếp cận những cộng đồng khó tiếp cận, bao gồm cả những người ở xa trung tâm và những người ngại đến cơ sở y tế do bị kỳ thị và phân biệt đối xử.
Chuẩn bị cho buổi xét nghiệm tại cộng đồng ngày hôm sau
Photo credit: WHO Viet Nam/Huong Le
Photo credit: WHO Viet Nam/Huong Le
Xét nghiệm tại cộng đồng không chỉ cung cấp xét nghiệm viêm gan C mà còn xét nghiệm HIV và giang mai. Những người được mời làm xét nghiệm HIV và giang mai được nhân viên y tế địa phương xác định là thuộc nhóm nguy cơ cao hơn, bao gồm cả những người trẻ tuổi có tiêm chích ma túy và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Khi dịch vụ xét nghiệm được đưa đến gần hơn với cộng đồng, người dân có thể được tầm soát 3 bệnh, một số bệnh thậm chí trước đây họ chưa biết đến. Việc này cũng giúp tiết kiệm thời gian vì người dân không phải đi đến trung tâm y tế huyện cách xa 6 km hay bệnh viện tỉnh cách 120 km để xét nghiệm.
Xét nghiệm tại cộng đồng được thực hiện bởi doanh nghiệp xã hội Minh Phát.
Photo credit: WHO Viet Nam/Huong Le
Photo credit: WHO Viet Nam/Huong Le
Photo credit: WHO Viet Nam/Huong Le
Xét nghiệm viêm gan C là bước đầu tiên và quan trọng để điều trị và phòng ngừa, đặc biệt đối với những người có nguy cơ mắc viêm gan C, bao gồm những người tiêm chích ma túy và những người sống chung với vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV). Tại Việt Nam, khoảng 1/3 số người nhiễm HIV có đồng nhiễm viêm gan C. Việc phát hiện sớm viêm gan C là rất cần thiết để họ có thể tiếp cận với thuốc điều trị mà có thể cứu sống họ.
Điều trị viêm gan C giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân
Khi những người mắc bệnh viêm gan vi rút được chẩn đoán thông qua xét nghiệm tại cộng đồng, họ sẽ được doanh nghiệp xã hội Minh Phát tư vấn phương pháp điều trị miễn phí, do Quỹ Toàn cầu hỗ trợ.
Anh Trần Văn Ngân ở thôn Quyết Tiến, Nghệ An đã được điều trị bằng thuốc kháng vi rút (ARV) được gần 20 năm. Năm năm trước, anh ấy bắt đầu điều trị methadone. Trong một lần lấy thuốc tại trung tâm y tế huyện, anh được thông báo về việc xét nghiệm viêm gan C. Sau khi xét nghiệm và được chẩn đoán mắc viêm gan C, anh Ngân đã được điều trị trong hai tháng qua. Anh luôn đều đặn đến lấy thuốc, không bỏ lỡ lần nào. Trước đây anh phải chạy xe máy 3 tiếng đồng hồ đến thanh phố Vinh, Nghệ An để nhận thuốc ARV nhưng bây giờ, anh có thể lấy thuốc điều trị HIV và viêm gan C tại trung tâm y tế huyện, cách nhà anh chỉ 10km.
Anh Ngân và vợ - Photo credit: WHO Viet Nam/Huong Le
“Tôi mừng khi biết được tình hình sức khỏe của mình và nhận được điều trị kịp thời. Tôi chỉ mong đủ sức khỏe để phụ vợ làm bánh bán. Tôi cũng mong là những người như tôi được xét nghiệm viêm gan C và được điều trị. Vì sống thêm được một ngày cũng là quý”, anh Ngân mỉm cười chia sẻ.
Photo credit: WHO Viet Nam/Huong Le
Với sự lãnh đạo của Cục Phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam, hỗ trợ kỹ thuật từ WHO và hỗ trợ thuốc từ Quỹ toàn cầu, 16.000 người sống chung với HIV và người đang điều trị methadone đã được chẩn đoán và điều trị viêm gan C, giống như anh Ngân, trong 12 tháng qua tại Việt Nam.
WHO đặt mục tiêu loại trừ bệnh viêm gan vi rút vào năm 2030 trên toàn cầu. Để đạt được mục tiêu này, các quốc gia cần giảm 40% số ca nhiễm mới viêm gan B và C và 50% tử vong do ung thư gan vào năm 2025. Đẩy nhanh khả năng tiếp cận các dịch vụ viêm gan C là một trong những biện pháp can thiệp quan trọng của Việt Nam để hướng tới mục tiêu này.
Chẩn đoán sớm có thể ngăn ngừa các vấn đề về sức khỏe do vi rút viêm gan gây nên và ngăn ngừa sự lây truyền của vi rút. WHO khuyến nghị xét nghiệm những người có nguy cơ lây nhiễm cao, và WHO cũng tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật cho các đối tác chính phủ và cộng đồng. Bằng cách đơn giản hóa việc cung cấp các dịch vụ viêm gan vi rút và đưa dịch vụ chăm sóc viêm gan vi rút đến gần hơn với cộng đồng, chính phủ Việt Nam, các đối tác cộng đồng ở địa phương và WHO đang cùng nhau đưa Việt Nam đến gần hơn với việc loại trừ bệnh viêm gan.